Er is een hoop te lezen en te zien over de geschiedenis van Indonesië, vooral ook over de Nederlands-Indische tijd. Wat we vroeger op school hebben geleerd is slechts een klein onderdeel van de enorme geschiedenis van Indonesië met onder andere Nederland.
Wat is er gebeurd voor de kolonisatie? Wat gebeurde er tijdens de kolonisatie? En wat doet de nasleep van die tijd voor de verschillende bevolkingsgroepen na de kolonisatie? Tijd om je hier meer over in te verdiepen. We hebben een lijst met tentoonstellingen, boeken, documentaires en films over Indonesië tijdens en na de koloniale tijd. Deze post is gemaakt in samenwerking met Dekolonisatie netwerk Voormalig Nederlands Indië.
1. Tentoonstelling ‘Indonesië’ in het Tropenmuseum
Om te beginnen raden we de vaste tentoonstelling ‘Indonesië’ in het Tropenmuseum. Keer in deze vaste tentoonstelling terug naar de geschiedenis van driehonderdvijftig jaar Nederlanders in Indonesië.
In 1596 voer het eerste schip vanuit Nederland naar Oost-Indië. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) stichtte en veroverde in de zeventiende eeuw handelsplaatsen aan de kusten van de Indonesische eilanden. Zo wilden zij geld verdienen in de specerijenhandel.
Koloniale levensverhalen
Zeven levensechte poppen in het midden van de tentoonstelling verbeelden mensen die echt hebben bestaan of romankarakters. Zij vertellen hun persoonlijke verhaal: de hoge koloniale bestuursambtenaar, de kunstenaar, de KNIL-soldaat, de ‘inlandse’ ambtenaar, de huisvrouw, de zendelinge en de plantagehouder.
2. tentoonstelling ‘Indonesië in het verzetsmuseum
Een vaste tentoonstelling dat verhalen vertelt van mensen uit verschillende bevolkingsgroepen waar ook authentieke voorwerpen tentoon worden gesteld.
Voormalig Nederlandse kolonie
Vanaf de zeventiende eeuw had Nederland verschillende koloniën; gebieden buiten Europa die economisch van belang waren of belangrijk waren voor het nationaal prestige van Nederland (machtsvertoon t.o.v. van andere Europese landen). In de ‘West’ waren dat Suriname en de Nederlandse Antillen. De grootste en belangrijkste kolonie, die eerst eigendom van de VOC was en later van de Nederlandse staat, lag in de ‘Oost’: Nederlands-Indië.
Handel
Aanvankelijk draaide het contact vooral om de handel. Vanaf de achttiende eeuw groeide de gedachte dat de kolonie ook een actief bestuur nodig had en dat de Europese beschaving moest worden overgedragen. Dit ging vaak gepaard met uitbuiting en onderdrukking en geweld tegen de oorspronkelijke Indische bevolking, onder wie geregeld opstanden uitbraken. In de jaren twintig van de vorige eeuw had de kolonie Nederlands-Indië de omvang van het huidige Indonesië.
Nederlands-Indië
Steeds meer Nederlanders vestigden zich voor werk in Nederlands-Indië. Ze maakten deel uit van het bestuur, het bedrijfsleven of het leger. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 hadden ongeveer 280.000 personen in Indië de Nederlandse nationaliteit op een totale bevolking van 70 miljoen mensen, waarmee hun aantal relatief laag bleef.3. tentoonstelling ‘Depokkers’ in Museum sophiahof
Persoonlijke verhalen hoe mensen met een slavernijverleden in het toenmalig Nederlands-Indië hun plek veroveren binnen de koloniale samenleving en hoe de huidige generaties denken over hun verleden. Een vaste tentoonstelling.
Depokkers. Een koloniaal verhaal ontrafeld
In 1714 liet Cornelis Chastelein zijn landgoed Depok op West-Java na aan 150 tot slaaf gemaakten. Zij kregen naast hun vrijheid ook een deel van zijn kapitaal en goederen om daarmee een landbouwkolonie te vormen. Tot op de dag van vandaag hebben nazaten van deze ‘Depokkers’ nog contact met elkaar. Over deze nazaten gaat de nieuwe tentoonstelling in Museum Sophiahof die tweetalig (Nederlands-Engels) wordt aangeboden.
4. Het boek (of de verfilming ervan) ‘max havelaar
Klokkenluider Max Havelaar werkte in de negentiende eeuw als ambtenaar in wingewest Nederlands-Indië. Hij kon het niet verkroppen hoe de Nederlandse koffiehandelaren de lokale bevolking behandelden en tekende protest aan, wat hem niet in dank afgenomen werd.
5. de film ‘De Oost’ door regisseur Jim Taihuttu op Amazon prime
Speelt zich af in 1956 tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië. Johan (Martijn Lakemeier) is een jonge Nederlandse soldaat die samen met ruim honderdduizend anderen wordt uitgezonden om orde op zaken te stellen in Nederlands-Indië. Wanneer de oorlog escaleert en de troepen het verzet van de bevolking steeds genadelozer neerslaat, wordt de lijn tussen goed en kwaad voor Johan steeds vager.
Bekijk de trailer hier.
Bekijk de hele film op Amazon Prime of Pathé.
6. de documentaire ‘Ze noemen me Baboe’
Een verhaal dat symbool staat voor vele baboes uit de koloniale tijdperk, vertaald door de ogen van het Indonesisch kindermeisje (baboe) Alima.
Bekijk het op NL ziet.
7. de documentaire ‘Klanken van oorsprong’
Op npo (plus)
Een muzikale documentaire met het verhaal over hoe Nederlands-Indische muzikanten na de tweede wereldoorlog een grote rol hebben gespeeld in de Nederlandse popmuziek.
Bekijk het op NPO Plus.
8. ‘Molukkers in Nederland – 70 jaar op weg naar huis’ op npo
Een documentaire waarin 14 Molukkers uit verschillende generaties hun verhaal delen. Van de eerste generatie die uiteindelijk dof berustte in haar lot, van de tweede generatie die zich juist fel verzette en van de generaties daarna.
9. de film ‘Buitenkampers’ op npo
De zogenoemde “Buitenkampers” vertellen voor het eerst openhartig over hun ervaringen als kind in Nederlands Indië tijdens de Japanse bezetting
(1942-1946) en de daaropvolgende bloedige onafhankelijkheidsstrijd.
10. het boek ‘Gepeperd verleden’ Van Harm Stevens
Een boek over het gezamenlijke verleden van Nederland en Indonesië. Waaronder koloniale repressie, geweld, Indonesisch nationalisme, vrijheidsstreven en dekolonisatie.
Koop het boek bij bol.com.
11. Het boek ‘Daar werd wat gruwelijks verricht’ van reggie baay
Een boek over het gezamenlijke verleden van Nederland en Indonesië. Waaronder koloniale repressie, geweld, Indonesisch nationalisme, vrijheidsstreven en dekolonisatie.
12. het boek ‘De njai’ van reggie baay
In het koloniale Nederlands-Indië hebben altijd meer Europese mannen dan Europese vrouwen gewoond. Voor dit witte mannenoverschot vond men een praktische oplossing: het concubinaat. De soldaten, planters of ambtenaren gingen samenleven met een Indonesische, of ook wel een Chinese of Japanse vrouw. Zo’n vrouw werd een ‘njai’ genoemd. Haar geschiedenis (en die van haar kinderen) wordt in het boek De njai voor het eerst verteld.
13. ‘DE BRANDENDE KAMPONGS VAN GENERAAL SPOOR’ van rémy limpach
De woorden van Multatuli uit 1860, over een Sumatraans dorp dat door Nederlanders was veroverd ‘en dus in brand stond’, bleken negentig jaar later onverminderd actueel. Het boek stemt tot nadenken en raakt een gevoelige snaar in het debat over de Nederlandse overheersing in Nederlands-Indië.
Koop het boek op bol.com.
14. english: ‘Being Dutch in the Indies’ by ulbe bosma
De woorden van Multatuli uit 1860, over een Sumatraans dorp dat door Nederlanders was veroverd ‘en dus in brand stond’, bleken negentig jaar later onverminderd actueel. Het boek stemt tot nadenken en raakt een gevoelige snaar in het debat over de Nederlandse overheersing in Nederlands-Indië.
Koop het boek op bol.com.
15. expositie ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ op pala.wfm.nl
Pala – Nutmeg tales of Banda is een online expositie over de rijke geschiedenis en cultuur van de Banda-eilanden met nootmuskaat als rode draad. Een veelzijdige en meerstemmige expositie met ruimte voor het Bandanese en Molukse perspectief.
Digitaal te zien en te beleven op www.pala.wfm.nl
