De ouders van Yan Tung (29) komen oorspronkelijk uit Hong Kong en zijn via het Verenigd Koninkrijk naar België verhuisd, waar zij is geboren. Ze is de jongste van drie kinderen, met twee oudere broers die 10 en 13 jaar ouder zijn dan zij. Toen Yan Tung 18 was, werd ze geconfronteerd met het verlies van haar oudste broer die overleed door suïcide. Ze begon zelf al op 10-jarige leeftijd te worstelen met suïcidale gedachten.
Mentale gezondheid is nog steeds een taboe om over te praten, ook binnen de Oost- en Zuidoost-Aziatische gemeenschappen. Veel mensen voelen een enorme druk om sterk te blijven en hun emoties voor zichzelf te houden, uit angst om hun familie teleur te stellen, gezichtsverlies te lijden of dat ze zichzelf zien als een zware last. Dit zorgt ervoor dat psychische problemen, zoals depressie en suïcidale gedachten, vaak in stilte worden verdragen.
In deze serie delen we de verhalen van mensen die suïcidale gedachten hebben (gehad), en of iemand hebben verloren door suïcide. Hun ervaringen laten zien hoe moeilijk het kan zijn om over deze gevoelens te praten en hoe dringend behoefte is aan meer openheid en begrip.
Door deze verhalen te delen, hopen we het taboe rond mentale gezondheid te kunnen doorbreken en anderen kunnen aanmoedigen om de hulp te zoeken die ze nodig hebben, zonder schaamte of angst.
“Ik was de jongste en enige dochter in een gezin dat werd gedomineerd door de verwachtingen van mijn ouders en de hiërarchie van geslacht en leeftijd. Mijn ouders runden een Chinees restaurant en werkten lange slopende dagen van 11 uur ’s ochtends tot 11 uur ’s avonds, zes dagen per week. Mijn jeugd bracht ik vaak door achter de toonbank van het restaurant of alleen in het woongedeelte daarachter, terwijl mijn broers in de keuken aan het werk waren. Opgroeiend in een overwegend witte omgeving, voelden vragen over mijn identiteit als een zware last. Was ik Belgisch? Chinees? Of misschien wel allebei?
We verhuisden voortdurend binnen België, telkens zonder uitleg of reden. Er werd niet over gesproken; het was een feit dat simpelweg plaatsvond. Als kind voelde ik me daardoor gefrustreerd en boos. Thuis was er geen ruimte voor openhartige gesprekken; onze emoties bleven onbesproken. Mijn oudste broer, die ik in het Kantonees ‘dai lo’ (大佬, oudste broer) noem, had veel spanning met mijn ouders en dat zorgde voor een explosieve sfeer. Er waren lange periodes waarin hij niet thuis kwam, en er onrust voelbaar was. Nu besef ik dat zijn gedrag komt door intergenerationeel trauma, maar toen was het voor mij volkomen ongrijpbaar.”
“Mijn broers namen eigenlijk de rol van vaderfiguren op zich. Hoewel ze allebei heel verschillend zijn, keek ik naar beiden heel erg op. Het leeftijdsverschil tussen ons was behoorlijk groot. Mijn ‘yie lo’ (二佬, tweede oudste broer) werd uiteindelijk de vaderfiguur in mijn leven. Toen ik 8 was, was hij pas 18 en dus zelf nog volop aan het opgroeien. Maar toen ik 18 werd, was hij degene die ik altijd belde als ik ergens mee zat of hulp nodig had. Hij had een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en vond dat hard werken de manier was om vooruit te komen, ook al betekende dat niet per se geluk. Nu heb ik het gevoel dat hij er anders in staat, onlangs zei hij nog: ‘Je moet doen wat je gelukkig maakt’.
Toen ik jonger was, hield mijn moeder nauwgezet alle inkomsten en uitgaven bij omdat we het financieel niet breed hadden. Dat maakte yie lo bewust van de noodzaak om geld te verdienen. Hij heeft altijd veel voor mij gezorgd en gaf me alles wat hij kon. Hij was echt een voorbeeldfiguur, vooral omdat mijn vader vaak afwezig was en hij die rol min of meer op zich nam. Door de vertaler, de administratieve duizendpoot en de navigator te zijn die ons door het Belgische systeem leidde.
Dai lo zorgde ook voor me op zijn manier. Met hem kon ik veel meer praten over emoties en wat er in mijn leven speelde. We lijken qua karakter ook veel op elkaar, wat onze band alleen maar versterkte.”
“Als ik er nu op terugkijk, denk ik dat het vooral kwam door de spanningen thuis. Ik heb het gevoel dat veel van wat ik toen voelde eigenlijk niet eens van mij was, maar dat ik het onbewust in mijn lichaam opsloeg zonder het echt te begrijpen. Mijn somberheid was waarschijnlijk een weerspiegeling van de somberheid om me heen, en ik had moeite om te onderscheiden of die gevoelens van mij waren of van de mensen in mijn omgeving. Ik kreeg al suïcidale gedachten toen ik 10 jaar was, toen begon ook de zelfbeschadiging.
Daarnaast heb ik op veel verschillende scholen gezeten. Ik werd vaak geconfronteerd met micro-agressies, en pas nu realiseer ik me hoe zwaar dat eigenlijk voor me was.”
“Op school kreeg ik jaarlijks een controle via het CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding) om te kijken of alles goed ging. Toen ontdekten ze krassen op mijn armen, en dat leidde ertoe dat er een traject werd gestart waarbij ik psychologische hulp kreeg. Het CLB heeft ook met mijn ouders gesproken, maar hun Nederlands was niet goed genoeg om er echt over te praten. Mijn Kantonees was ook beperkt, waardoor ik niet alles kon vertalen. Ik wist eigenlijk niet goed wat ik moest doen. Mijn ouders waren niet boos of verdrietig; ze wisten simpelweg niet hoe ze ermee om moesten gaan.
Mijn moeder had altijd de houding dat je niet moest huilen en dat een nachtje slapen alles zou oplossen. Huilen hielp volgens haar nergens mee, en dat werd dan ook duidelijk gezegd. Dat was weer een bevestiging dat er geen ruimte was om te delen wat ik echt dacht en voelde.
Ik besefte ook niet dat andere mensen geen suïcidale gedachten hadden. Dat was mijn realiteit, dus ik dacht dat het normaal was. Ik dacht veel na over mijn eigen dood en zelfs over hoe mijn begrafenis eruitzag. Ik schreef ook afscheidsbrieven aan mijn beste vrienden, die ik niet verstuurde. Het was pas op de middelbare school dat ik ontdekte dat de meeste mensen dit soort gedachten niet hebben. Mijn vrienden dachten meer over het leven, niet over de dood.”
“Toen ik 15 was had ik mijn eerste liefde verteld over de donkere gedachtes die ik had. Pas op mijn 18e, toen dai lo zelfmoord had gepleegd, had ik het over mentale gezondheid met mijn vrienden. Zij wisten dat het niet goed ging met mij, met hen kon ik toen praten over mijn suïcidale gedachten.”
“Ik heb zelf contact opgenomen met TEJO, een gratis therapiedienst voor jongeren van 10 tot 20 jaar waar je een consult kunt aanvragen. Ik heb echter niet alle sessies afgemaakt, omdat ik het vermoeiend vond en het gevoel had dat het niet echt hielp. Destijds wilde ik mezelf ook niet echt helpen denk ik; ik bleef in die negatieve denkspiraal.
Nu weet ik dat zulke psycho-analytischeherapie voor mij niet werkt bij suïcidale gedachten. Ik heb later systeemtherapie en lichaamsgerichte therapie gevolgd, en dat heeft me echt geholpen om mijn leven weer op de rails te krijgen. Tegenwoordig doe ik veel aan yoga en werk ik bewust met mijn lichaam. Tijdens mijn opleiding orthopedagogie op de hogeschool heb ik veel geleerd door reflectiewerk. Daardoor ben ik goed geworden in het verwoorden van waarom dingen gebeuren, maar ik merkte dat ik er nog steeds niets aan kon veranderen. Wat me uiteindelijk het meest heeft geholpen, is lichaamsgerichte therapie. Daardoor heb ik meer acceptatie en compassie voor mezelf gevonden en ben ik beter in staat om dingen los te laten.”
“Volgens mij had ik wat voorbij zien komen op Instagram en ging daarna op zoek naar wat er in mijn buurt was. Het was fijn dat ik een persoon van kleur had gevonden die deze vorm van therapie deed. Ik wist niet dat ik dit nodig had totdat ik het had.
Eerst dacht ik dat het een soort danstherapie was, maar het is juist praten over bepaalde situaties en dan begeleiden ze je wat je voelt in je lichaam. Bijvoorbeeld: wat gebeurt er als je je hand op bepaalde plekken legt? Ik kan het niet uitleggen in woorden, maar het voelt echt alsof er daadwerkelijk licht aan het einde van de tunnel is. De therapeut die compassievol en aanwezig is en mij begeleidt in mijn angst en boosheid. Dat wat ik voel er mag zijn en dat dit helemaal wordt geaccepteerd is heel speciaal, ik raad iedereen aan het te proberen.
“Bepaalde dingen hoefde ik niet uit te leggen. Bij de systeemtherapeut die ik hiervoor had, moest ik uitleggen wie ik was en dat was al vermoeiend. Ik betaal hier wel 65 euro voor per uur en ik wil het hebben over mij en wil niet hoeven uitleggen wie ik ben. Het is heel helend om met iemand te zitten die niet wit is omdat je herkenning krijgt.”
Yan Tung’s ouders vermijden tot op de dag van vandaag het gesprek over haar dai lo, die ze hebben verloren aan suïcide. Hoe haar ouders met dit verlies omgaan, blijft voor haar een raadsel, omdat de pijn die ze voelen nooit wordt uitgesproken. Op 31 december, de sterfdatum van haar dai lo, bezoeken Yan Tung en haar familie traditioneel zijn graf. Ze drinken samen champagne, maken het graf mooi en brengen bloemen en andere offeringen zoals eten en drinken. Het is een moment van verbinding zonder veel woorden. Het gaat zelden over hun emoties of hoe ze zich echt voelen.
“Dai lo had al meerdere keren een poging tot zelfdoding gedaan, dus het was geen complete verrassing. We dachten steeds dat hij er wel bovenop zou komen en dat het iets tijdelijks was, maar dat bleek deze keer niet zo te zijn. Er waren wel veel signalen. Hij stuurde bijvoorbeeld berichten zoals: ‘Kun je op mijn hond letten?’, terwijl hij in Hong Kong woonde. Yang Tung deelt hoe haardai lobekend stond als extravert en vrolijk, terwijl hij zijn innerlijke onrust verborg. “Hij stond bekend als een grappenmaker, en veel mensen zeggen dat ik op hem lijk. Ik ben net als hij extravert en vrolijk, maar ik heb zelf ook veel geworsteld met mijn mentale gezondheid.
We weten niet zeker of hij hulp heeft gezocht voor zijn mentale problemen, maar hij was wel betrokken bij een christelijke gemeenschap. Hij stuurde mijn moeder ook berichten waarin hij vroeg om vergeving. Ik kan me voorstellen dat hij zich heel eenzaam voelde, vooral omdat zij hem de steun niet kon geven die hij nodig had.”
“Op een gegeven moment verdween hij zomaar van de radar. Hij had zijn Facebook verwijderd, en twee weken lang zocht ik op afstand naar hem. Omdat hij aan de andere kant van de wereld woonde konden we niet zomaar bij hem langsgaan. Ik ben zijn vrienden op Facebook gaan benaderen, mensen die op zijn foto’s stonden. Uiteindelijk ging een van de vrienden naar zijn huis, maar hij was er niet. Een week later heeft de vriend de politie gebeld om de deur open te breken. Daar vonden ze hem. Om 4 uur ’s nachts belden ze me om het nieuws te vertellen. Ik luisterde, vertelde het aan mijn yie lo , en samen besloten we alles praktisch aan te pakken. Hoe vertel je je ouders midden in de nacht dat hun zoon is overleden? Yie lo had gelijk tickets geboekt zodat ze de volgende dag naar Hong Kong konden vliegen.
In Hong Kong is er een regel dat ouders hun kind niet mogen dragen bij een begrafenis, dus ik moest de as van mijn dai lo dragen. De christelijke gemeenschap organiseerde op eigen initiatief een herdenkingsdienst en gaf ons een bundel met herinneringen aan hem. Later hadden we in België een begrafenis. Er is een Kantonese uitdrukking die zegt: ‘Mensen met wit haar mogen geen mensen met zwart haar begraven.’ Dat zorgde voor commotie binnen onze familie, vooral over of mijn oma en mijn tantes aanwezig mochten zijn.
Er wordt nauwelijks over zijn suïcide gesproken, iedereen herdenkt hem op zijn eigen manier op zijn verjaardag of sterfdag. Zelf ben ik open over zijn dood met mijn vrienden, al zoek ik ook nog een weg om steun te vragen. Maar binnen de familie wordt er niet over gesproken. Soms stuurt een tante wel dat ze hem mist. Het raakt me dat we allemaal pijn hebben, maar dat we niet samen kunnen rouwen als familie. Waarom moet je de pijn in je eentje dragen? Dat hoort niet.”
“Bewegen, sporten, en mijn vrienden die er voor mij zijn. Wat mij echt helpt is mediteren, loslaten en accepteren. Genieten van het leven, dansen en in het moment leven. Ik werk aan het helen van mijn innerlijke kind en probeer zelf die ouder voor mezelf te zijn die ik toen nodig had. Het loslaten van de verwachting dat mijn ouders moeten helen is ook belangrijk voor me. Hun heling is niet mijn verantwoordelijkheid, ik kan alleen voor mezelf zorgen en mezelf gelukkig maken. Het loslaten helpt me.” In deze TikTok video wordt toegelicht hoe Yan Tung hierover denkt.
“Je bent niet alleen, ook al voelt het soms zo. Er zijn altijd mensen die kunnen helpen, ook al heb je ze misschien nog niet ontmoet.”
Heb je behoefte aan meer informatie over mentale gezondheid? MIND Korrelatie biedt advies, ondersteuning en informatie aan mensen met (beginnende) psychische klachten en hun naasten. Heb of ken je iemand met suïcidale gedachtes? Stichting 113 Zelfmoordpreventie is de nationale organisatie voor preventie van suïcide. Bel gratis 0800-0113 of chat met hen.
Heb je hulp nodig of informatie over culturele adoptie? InterCountry Adoptee Voices kan je helpen.
Er is ook een handreiking voor nabestaanden als je iemand bent verloren aan zelfdoding. Help mee aan het onderzoek van 113 over zelfmoordpreventie.
Rui Jun Luong (1996), opgegroeid in Friesland, heeft veel te maken gehad met discriminatie en racisme. Als multidisciplinair designer, fotograaf, videograaf, maker van Guess Who: Asian Edition en oprichter van Asian Raisins zet ze zich in voor bewustwording van onrecht, racisme en discriminatie. Door de oprichting van deze platform hoopt ze te voorkomen dat anderen hetzelfde meemaken als zij.
Als een non-profit belangenorganisatie voor Oost- en Zuidoost-Aziatische mensen in Nederland zijn wij afhankelijk van de vrijgevigheid van donateurs. Strevend naar een samenleving die open en welkom is voor iedereen, komen wij op voor de rechten van deze mensen.
Comments are closed